ابوعلی بلعمی؛ دیوان سالاری و خردگرایی
نویسنده: کیان‌پور بلخی
بلعمی که به نام ابوعلی محمد بن محمد بلعمی شناخته می‌شود، یکی از وزرای خردمند و دانشمند در دوران سلسله سامانیان پارسی‌تبار بود.
او در کنار تاریخ‌نگاری، یکی از وزیران خردمند خراسان بزرگ دانسته می‌شود، چنان‌که دوران وزارت او با امیر نصر سامانی هماهنگ است و از نتیجه خردگرایی و هویت‌طلبی او، زبان پارسی در حکومت سامانیان به رشد و بالندگی رسید.
مورخان پیوسته از او تحسین کرده‌اند، و اثرِ نام‌دار او با عنوان تاریخ بلعمی یکی از منابع معتبر تاریخی گفته شده است و از آثار نخستین پارسی‌دری در دوران اسلامی می‌باشد.
از سوی دیگر، فرهنگ‌دوستی او سبب ترویج زبان پارسی‌دری در سیستم دولت‌داری بوده است. همچنین مورخان نقش او را از این جهت نیز مهم می‌خوانند که امیر نصرِ نوجوان را در زمان حکمروایی فراوان یاری رساند. اصلاً امیر نصر سامانی، که شاه فرهنگ‌پرور لقب دارد، دست‌پروردهٔ او معرفی شده است. امير نصر طی سی سال حکمروایی ۳۰۱_ ۳۳۱ هجری قمری دوران طلایی سامانیان را به اوج و تمدن خراسان به شکوفایی و بالندگی رساند که نقش بلعمی در این زمینه در کنار او برجسته و با اهمیت بوده است.
