اندراب در شاهنامه فردوسی
دگر طالقان‌شهر تا پاریاب
همیدون رو از بلخ تا اندراب
اما اندراب در روزگار گذشته از جایگاه مهم‌تر و بزرگ‌تری برخوردار بوده است. به روایت مهدی سیدی فرخد از اندراب در حدود العالم و تاریخ بیهقی نیز یاد شده است (فرهنگ جغرافیای تاریخی شاهنامه، 1398: 91). بنابراین معلوم می‌شود اندراب کنونی جایگاه پیشین خود را از نظر وسعت جغرافیایی و اداری از دست داده، زیرا در گذشته، شهری مهم‌تر از امروز بوده است. از بیت‌های شاهنامه این گونه می‌توان استنباط کرد که جغرافیای بلخ و اندراب به هم می‌رسیده و وصل می‌شده‌اند. بنابراین جغرافیای بلخ و اندراب آن روزگار را می‌توان بزرگ‌تر از جغرافیای امروز این دو شهر دانست.
در شاهنامه، اندراب در جمع شهرها یاد شده و معمولاً منظور از شهر، واحد اداری‌ای در حد استان (ولایت) بوده است، اما جغرافیای اندراب فعلی به‌صورت رسمی در برگیرندۀ سه شهرستان (ولسوالی) است و نیز مردم، این جغرافیا را در استان بغلان به‌نام اندراب‌ها یاد می‌کنند.
اندراب در روزگار معاصر ویژگی برجسته‌ای که دارد روحیه‌ی مقاومت فرهنگی و سیاسی، مردمی و مسلحانه در برابر تعصب، تبعیض، تجاوز و ستم‌گری است؛ فرقی نمی‌کند که ستم و تجاوز بر زبان، فرهنگ و سرزمین صورت بگیرد؛ در هر شرایطی، مردم اندراب مقاومت و ایستادگی می‌کنند که در پاس‌داری از فرهنگ، زبان و سرزمین بسیار قربانی داده‌اند. در دوره‌ی جمهوری بیست ساله جوانان اندراب برای استقرار و استحکام نظام مردم‌سالار و حاکمیت قانون در سراسر افغانستان در برابر گروه‌های تروریستی رزمیدند.
گفتنی است پس از آن‌که خير محمد خیرخواه و همراهانش در یک نبرد سنگین با گروه طالبان در دسامبر سال ۲۰۲۲ جان باخت، از او یک قبضه کلاشینکف و یک جلد شاهنامه و تجهیزات مختصر نظامی به‌جا مانده بود. این امر نشان دهنده آن است که فرماندهان تاجیک‌تبار در سخت‌ترین و دشوار‌ترین لحظه‌های زندگی شان پاسدار فرهنگ و ادبیات زبان پارسی هستند. به‌همان قول معروف احمد شاه مسعود که گفته بود: ” عملیات او برای ادبیات است”.
مجله کاخ بلند ویژه شهرهای افغانستان در شاهنامه را از اینجا به دست آورید
