یعقوب لیث صفاری، بنیانگذار حکم‌روایی عیاران
کاخ بلند؛ فرهنگ‌نامه‌ی سیاست و تاریخ – بخش دوم
یعقوب لیث صفاری (۸۴۰–۸۷۹ میلادی) نماد غرور و استقلال خراسان، بنیانگذار دودمان صفاریان و فرمانروای اهل سیستان و نیمروز کنونی بود که بر بخش‌های گسترده‌ای خراسان بزرگ آن‌زمان حکومت کرد. او از یک زندگی ساده برخاست، اما با عیاری، شمشیر و اراده‌ای استوار، بنیان یک جنبش ملی و آزادی را گذاشت.
در دورانی که زبان فارسی در سایه عربی رو به فراموشی بود، یعقوب لیث پرچم پاسداری از هویت پارسی – خراسان را برافراشت. گفته‌اند که وقتی شاعری در دربارش به عربی شعر خواند، خشمگین شد و گفت: “چیزی بگویید که من بفهمم!” این جمله، سرآغازی شد برای بازگشت زبان فارسی به شکوه گذشته‌اش.
او نه‌تنها با دشمنان خارجی جنگید، بلکه علیه سلطه فرهنگی و سیاسی خلافت عباسی نیز ایستاد. یعقوب، تجسم غیرت، استقلال‌خواهی و عشق به تاریخ نیاکانی بود؛ مردی که با شمشیر قیام کرد و با نامی جاودان در تاریخ ماندگار شد.
یعقوب ليث بنیانگذار نخستین دولت عیاران در سیستان.
داشتن اخلاق وصفاتی از قبیل:شجاعت مردانگی،جوانمردي،پای بندی به عهد وقول، دورغ نگفتن، خيانت نورزیدن، غدر نکردن ، به زن ودختر مردم به چشم بد ندید ن، حق کسی را نخود ن، دفاع از مظلومان وبینوایان و سپر بلا شدن در برار زور مندان واستبداد ن ،پاس دوستی ورفاقت را نگهداشتن،کمک کردن به مستبدان ، وبیچارگان وامثال این اعمال ،پسندیده ومردم به آن بچشم قدیمی نگریستند.
تجمع این صفات در وجودیکه انسان ، ارزشی پدید می آورد که بجای اظهار همه این صفات ،با یک کلمه ادا میشد . این کلمه جامع کلمه (عیار) (جوانمرد) بود که تمام صفات را در خود جمع داشت.
پیام یعقوب لیث به خلیفه.
من این پادشاهی وگنج وخواسته ازسر عیاری وشیر مردی بدست آورده ام ، نه میراث پدریافته ام ونه از تو(خلیفه)دارم…